خط عثمان‌طه جایگاه پیشین را ندارد/ ترجمه‌های قرآن براساس کتابت خوشنویسان واگذار شود
تاریخ انتشار: ۳۰ شهریور ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۱۷۹۰۲۶
نادعلی عاشوری، منتقد و پژوهشگر ترجمه قرآن در گفت‌وگو با ایکنا درباره ارتقای کیفیت خوشنویسی قرآن گفت: اهتمام و توجهی که مسلمانان در طول تاریخ هزار و چهارصد ساله قرآن مبذول داشته‌اند، تنها به تفسیر معانی بلند یا ترجمه مفاهیم آسمانی‌اش منحصر نمی‌شود؛ بلکه عشق و علاقه سرشاری که به حفظ و حراست از این کتاب آسمانی داشتند تا حدی بوده که حتی کوچک‌ترین مباحث مربوط به ظاهر قرآن نظیر تذهیب و زیباسازی جلد یا خطوط را هم درنوردیده، شمارش تعداد حروف و کلمات قرآن هم از نگاه تیزبین آنان پنهان نمانده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی افزود: در این راستا می‌توان به چگونگی نوشتن قرآن در آغاز نزول و کیفیت کتابت مصاحف صحابه و تابعین و یا به زیباسازی ظاهری قرآن، به ویژه از نظر خوشنویسی پرداخت. یکی از مستشرقان و اسلام شناسان غربی تیتوس بورکهارت، هنر خوشنویسی را مهمترین و اصیل‌ترین هنر قدسی اسلامی شمرده است و شواهد صدق مدعای او حدوداً بیست هزار نسخه خطی نفیس قرآن است که از قرن یکم در مراکز فرهنگی و دینی، از مساجد و تکایا و خانقاه‌ها گرفته تا مدارس قدیم و کتابخانه‌ها و موزه‌ها و مجموعه‌های قرآنی سراسر جهان گرد آمده و نگهداری می‌شود.
عاشوری در ادامه به ارتباط خوشنویسی با ترجمه قرآن پرداخت و ادامه داد: با توجه به اینکه ممکن است در نگاه ابتدایی چنین تصور شود که این بحث خود دانش مستقل دیگری است و به طور مستقیم به ترجمه قرآن مربوط نمی‌شود و دلیلی برای طرح آن وجود ندارد؛ اما باید گفت اگرچه این سخن از یک نظر کاملاً درست است و چندین میلیارد نسخه قرآن بدون ترجمه از آغاز تاکنون منتشر شده که در آنها بحثی درباره خط و خوشنویسی مطرح نشده است، اما از جهت دیگر، این بحث بیش از هر دانش قرآنی دیگری ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با ترجمه قرآن دارد، زیرا هیچ ترجمه قرآنی، ترجمه صرف نیست، بلکه همه ترجمه‌ها به همراه متن عربی قرآن منتشر می‌شوند. به همین دلیل، چگونگی کتابت متن عربی مصحف شریف در ترجمه‌های قرآن، اهمیت ویژه‌ای می‌یابد که هرگز نمی‌توان در بحث ترجمه، سخن از نوع رسم الخط مصحف به میان نیاورد.
تأثیرگذاری عمیق کتابت بر ماندگاری ترجمه
کتابت نیکو و دلنشین نیز تأثیرگذاری عمیقی در ماندگاری هر ترجمه‌ای خواهد داشت؛ و قرآن از این نظر تنها کتابی است که نه فقط نثر فخیم و فاخر ترجمه و برگردان دقیق و درست آن در قبول همگانی‌اش تأثیرگذار است، بلکه کیفیت رسم الخط آیات نیز در پذیرش عموم تأثیرگذار خواهد بود و این هر دو باید یکجا جمع شده و در کنار هم باشد تا ترجمه‌ای ماندگار و تأثیرگذار شوداین مترجم تصریح کرد: همان‌گونه که ویرایش ترجمه‌های قرآن آنچنان ارتقا پیدا کرده که امروزه به عنوان یک اصل پذیرفته شده و قطعی در آمده است، انتخاب نوع خطی که مترجم علاقه‌مند است، متن عربی ترجمه قرآنش به آن خط نوشته شود، هم از آنچنان اهمیتی برخوردار است که بی‌توجهی به آن یا دست کم گرفتنش، ممکن است به قیمت از دست رفتن زحمت چندین ساله‌اش برای ترجمه قرآن منتهی شود. زیرا اگر متن عربی آیات با خطی خوش و چشم‌نواز نوشته نشده باشد، هرچقدر مترجم حرفه‌ای بوده و برای ترجمه‌اش هم زحمت کشیده باشد، قطعاً استقبال گرم و شایسته‌ای از آن نخواهد شد. به همان اندازه که ترجمه فاخر در ماندگاری اثر تأثیرگذار خواهد بود، کتابت نیکو و دلنشین نیز تأثیرگذاری عمیقی در ماندگاری هر ترجمه‌ای خواهد داشت؛ و قرآن از این نظر تنها کتابی است که نه فقط نثر فخیم و فاخر ترجمه و برگردان دقیق و درست آن در قبول همگانی‌اش تأثیرگذار است، بلکه کیفیت رسم الخط آیات نیز در پذیرش عموم تأثیرگذار خواهد بود و این هر دو باید یکجا جمع شده و در کنار هم باشد تا ترجمه‌ای ماندگار و تأثیرگذار شود.
وی در ادامه گفت: اگر تاکنون به صورت جدی به چنین بحثی پرداخته نشده، صرفاً به این علت است که رسم الخط عثمان طه ده‌ها سال است که مورد پذیرش همگان قرار گرفته و بسیاری از افراد ناخواسته به چنین باوری رسیده اند که گویا رسم الخطی غیر از رسم الخط عثمان طه وجود ندارد و همه باید به همین شیوه ادامه دهند. البته حق هم همین است و نباید فراموش کرد که «یکی از مهمترین رویدادهایِ فرهنگی- هنری چند دهه اخیر جهان اسلام، چاپ نفیس قرآنی است که خطاط شهیر معاصر سوری یعنی عثمان طه به خط معجزه‌آسای نسخ خود نوشته و نخستین چاپ آن در قطع رحلی در حدود سال ۱۴۰۰ قمری به همت «الدار الشامیه للمعارف» با همکاری «مؤسسه علوم القرآن» و با تأیید و همکاری علمی چند کشور اسلامی در دمشق انتشار یافت. کتابت این قرآن، طرح سنجیده و برنامه ریزی شده‌ای داشته، به این معنا که هر صفحه آن ۱۵ سطر دارد و هر صفحه با اول یک آیه آغاز شده و به آخر یک آیه ختم میگردد و هر جزء از ۳۰ جزء قرآن در ۲۰ صفحه نوشته شده و با احتساب دو صفحه اول و دو صفحه در آخر که برای تذهیب و تزئین‌های دیگر در نظر گرفته شده، مجموعا در ۶۰۴ صفحه تدوین شده است.
این پژوهشگر ترجمه قرآن ادامه داد: این ویژگی، ابتکار خطاطان و قرآن‌نویسان هنرمند عثمانی (ترکیه) است و سابقه آن به یکی دو سده اخیر می‌رسد. قرآن مکتوب به خط عثمان طه که به صورت خطِ نَسخ بسیار شیرین، و شیوه آمیخته به ثلث به نگارش درآمده و به تصدیق خبرگان فن، از نظر خوشنویسی و استحکامِ دست و قلم، و چشم‌نوازی و یکدستی در میان قرآن‌های خوش نوشته قدیم و جدید نظیر ندارد، چنانکه انتظار می‌رفت، به محض انتشار با استقبال وسیعی در سراسر جهان اسلام روبه‌رو شد؛ و در ایران نیز به در خواست سازمان تبلیغات اسلامی، ناشر اصلی در دمشق، تیراژ وسیعی از همین قرآن را به قطع وزیری، خاص جمهوری اسلامی ایران چاپ و به ایران ارسال کرد. علاوه بر این، نهاد‌ها و سازمان‌های انتشاراتی مختلف با اجازه و بی‌اجازه، با سلیقه و بی‌سلیقه اقدام به طبع افست آن کرده‌اند. زیرا به نفع این ناشران است که برای نگارش قرآن هزینه‌ای پرداخت نکنند و، قرآن عثمان طه نیز هزینه‌ای برای آنان ندارد به همین جهت، قرآن به خط عثمان طه را بیشتر در دستور کار خود قرار می‌دهند.
چندین هزار لغزش رسم الخطی در خط عثمان‌طه
عاشوری با اشاره به ایراد‌های رسم‌الخطی خط عثمان‌طه بیان کرد: با همه ارزش و جایگاهی که هنوز بعد از ده‌ها سال، این رسم الخط دارد؛ اما به دلیل ایراد‌های رسم الخطی فراوانی که در آن وجود دارد، باید به تدریج جایگزین یا جایگزین‌هایی برای آن پیدا شود. به نظر می‌رسد که رسم الخط عثمان طه را می‌توان از یک نظر با ترجمه مرحوم الهی قمشه‌ای مقایسه کرد که اگرچه نقطه عطف ترجمه‌های امروزین قرآن کریم به شمار می‌آید و مقبول‌ترین ترجمه‌های هفتاد سال اخیر قرآن در نزد عموم مردم محسوب می‌شود؛ اما در عین حال، مغلوط‌‌ترین و پر اشتباه‌ترین این ترجمه‌ها نیز به حساب می‌آید که با چندین ویرایش هم هنوز به سامان نیامده است. کتابت عثمان طه از قرآن نیز دقیقاً چنین وضعیتی دارد و هرچند در مأنوس کردن جوامع مسلمان به قرآن بسیار تأثیرگذار بوده است؛ اما امروزه دیگر آن جایگاه پیشین را ندارد و با چندین هزار لغزش رسم الخطی که قرآن پژوه برجسته، حجت الاسلام محمدعلی کوشا در کتاب خود با عنوان «نقد رسم الخط عثمان طه از قرآن» آنها را مطرح کرده که دیگر نباید همانند گذشته صرفاً با این نوع خط و نگارش به کتابت قرآن پرداخت.
با توجه به ظرفیت‌های بسیار زیادی که خوشبختانه در این زمینه وجود دارد، به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که به تدریج ترجمه‌های جدید قرآن بر اساس کتابت خوشنویسان توانمند داخلی که قطعاً از صد‌ها نفر تجاوز می‌کند واگذار شود که مطمئناً در آینده از رسم الخط عثمان طه نیز پیشی خواهند گرفتاین منتقد ترجمه‌های قرآن ادامه داد: با توجه به این نکته بسیار مهم و امیدبخش که به موازات ارتقای سطح کیفیِ ترجمه‌های قرآن در جمهوری اسلامی، کتابت و نگارش آن نیز طی چند دهه اخیر به حدی تعالی پیدا کرده که هم اکنون صد‌ها کاتبِ توانمند خوشنویس در کشورمان حضور دارند که به راحتی می‌توانند آیات قرآن را با بهترین خطوط به نگارش درآورند. بر این اساس، به سازمان دارالقرآن و وزارت ارشاد که متصدی صدور مجوز برای انتشار ترجمه‌های قرآن هستند، پیشنهاد می‌شود که با توجه به ظرفیت‌های بسیار زیادی که خوشبختانه در این زمینه وجود دارد، به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که به تدریج ترجمه‌های جدید قرآن بر اساس کتابت خوشنویسان توانمند داخلی که قطعاً از صد‌ها نفر تجاوز می‌کند واگذار شود که مطمئناً در آینده از رسم الخط عثمان طه نیز پیشی خواهند گرفت. چنانچه برخی ترجمه‌های سالیان اخیر هم به همت این خوشنویسان خوش ذوق و علاقه‌مند به نگارش در آمده است که چیزی از نگارش عثمان طه کم ندارند.
وی تأکید کرد: باید این مسیر را با جدیت بیشتری دنبال کرد تا به خطی استاندارد و مورد قبول جامعه قرآنی رسید. البته در این زمینه به غیر از آماده کردن زمینه‌های «سخت افزاری»، یعنی داشتن خوشنویسان توانمند داخلی که خوشبختانه به تعداد زیادی وجود دارند، باید بستر‌های «نرم افزاری» این کار هم فراهم شود که عبارت از مذاکره دانشمندان قرآن‌شناس شیعه داخل کشور با علما و فقهای مذاهب مختلف اهل سنت کشور‌های مسلمان است، تا آنها گمان نکنند قرار است شیعیان، قرآنی غیر از قرآن موجود به نگارش درآورند. بلکه بپذیرند که هنر خطاطی در نزد ایرانیان معاصر به چنان جایگاهی ارتقا پیدا کرده که افتخار آن را داشته باشد که قرآن با آن خط نوشته شود.
انتهای پیام
منبع: ایکنا
کلیدواژه: مترجم خوشنویسی قرآن ترجمه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۱۷۹۰۲۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چرا پاسخ سخنگوی شورای نگهبان درباره رد صلاحیت رییس جمهور پیشین قانع کننده نیست؟
عصر ایران؛ مهرداد خدیر- سخنگوی شورای نگهبان در واکنش به نامه‌ها و نظرات رییس جمهوری پیشین ایران درباره رد صلاحیت خود در انتخابات مجلس خبرگان رهبری سه جمله گفته: اول این که بررسی صلاحیت خبرگان رهبری با فقهای شورای نگهبان است ( یعنی به من که عضو حقوق‌دان هستم ربطی ندارد) اما تأکید فقها همواره بر اجرای قانون بوده است. دوم این که این حرف‌ها تازگی ندارد و سوم هم ( به طعنه) این که وقتی تایید می‌شوند سطح درک شورای نگهبان بالاست اما وقتی رد می‌شوند حرف دیگری دارند.
طبعا خود آقای حسن روحانی باید واکنش نشان دهد یا ندهد اما چون مبنای استدلال و پاسخ آقای طحان نظیف اشکال دارد و وقتی به رییس جمهوری سابق که سال‌ها عضو خبرگان بوده این گونه پاسخ داده شده دیگران جای خود دارند ذکر چند نکته خالی از فایده نیست:
۱. سخنگوی شورای نگهبان سخنگوی نهاد شورای نگهبان است. درست است که ایشان عضو حقوق‌دان است و عضو فقها نیست و طبعا در جلسات مربوطه نبوده اما قرار نیست سخن‌گو تنها درباره موضوعاتی توضیح و پاسخ دهد که خود در آنها نقش داشته باشد و از ایشان انتظار می‌رفت توضیح بدهد یا توضیح فقها را منعکس کند یا بخواند. یا بگویند می‌پرسم و پاسخ می‌دهم یا شأن آقایان اجل از پاسخ گویی است ولو به هم لاس و عضو سابق همان مجلس طی دوره های مامادی و متوالی. یا به زبان ساده: همین است که هست. هر یک از اینها پذیرفتنی تر است تا این که من نبودم. کما این که سخنگوی قوه قضاییه هم آرای قضایی را صادر نکرده ولی اطلاع رسانی می‌کند.
۲.این که تازگی ندارد نیز توجیه مناسبی نیست. خیلی از اتفاقات تازگی ندارد. اصلا در این مملکت چی تازگی دارد؟! با این حال تازگی نداشتن توجیه مناسبی نیست. تصور کنید سیل بیاید و مسوول مربوطه بگوید تازگی ندارد. یا جایی آتش بگیرد و بگویند تازگی ندارد!
۳. معلوم است که افراد به تایید صلاحیت خود ایراد نمی‌گیرند بلکه به رد خود انتقاد وارد می‌کنند. از آقای روحانی می‌توان انتقاد کرد که چرا همین حساسیت را در مقام رییس جمهوری در قبال رد نامزدهای دیگر نشان ندادید ولی نمی‌توان گفت چطور وقتی تایید شد خوب بود و حالا بد شد؟!
یک مثال چندش آور شاید به موضوع کمک کند. تصور کنید هر هفته به یک چلوکبابی مشخص مراجعه و چلوکباب میل می‌کنید. (فرض است وگرنه مگر هر هفته می شود رفت چلوکبابی؟!) در یکی از این دفعات اما یک بال سوسک یا مگس مشاهده می‌کنید. گارسون محترم را صدا و اعتراض می‌کنید. آیا او می‌تواند بگوید شما که همیشه راضی بودید. چطور هفته‌های قبل اعتراض نکردید؟ خوب! در دفعات گذشته مشکلی نبود و حالا هست. حکایت حسن آقای روحانی نیز همین است. قبلا تایید می‌کردند. از نظر او باید این کار می‌شد. این بار این کار را نکرده‌اند و اعتراض دارد. دانش‌آموز یا دانشجو اگر بابت نمره کم اعتراض کند آیا معلم و استاد می‌تواند بگوید چظور ثلث قبل یا ترم پیش نمره‌دهی من خوب بود ولی حالا بد شده؟ پاسخ این است: بحث بر سر این ورقه در این ترم است نه ترم قبل و پار و پیرار. حالا آقای نظیف! بحث بر سر انتخابات ۱۴۰۲ است نه قبل از آن.
سخنگوی محترم شورای نگهبان البته می‌توانست بگوید: این نهاد صلاحیت عضو حقوق دان و قائم مقام سابق خود را هم رد کرده. ( مرحوم سید رضا زواره‌ای) که صلاحیت دیگران را تایید می‌کرد و خود نیز دوبار کاندیدای ریاست جمهوری شده بود. رد صلاحیت رییس جمهور سابق و عضو پیشین خبرگان را این گونه ببینید به ویژه که حسن روحانی کاملا سیاسی است و می داند آن اتفاق بیش از آن که معطوف به گذشته باشد معطوف به آینده است.
خودکشی دانشجوی کارشناسی ارشد در کوی دانشگاه تهران